Historia

Gambia stanowiła niegdyś część historycznych królestw Ghana i Songhaj. Pierwsze wzmianki o tym obszarze pochodzą z IX i X w. od arabskich handlarzy, którzy przewozili przez Saharę niewolników, złoto i kość słoniową. W XV w. pojawili się Portugalczycy, którzy przejęli kontrolę nad handlem, rozwijając morskie szlaki handlowe. W tym czasie obszar dzisiejszej Gambii wchodził w skład państwa Mali. O kontrolę nad ujściem rzeki Gambii współzawodniczyli Portugalczycy, Hiszpanie i Holendrzy, a później Anglicy i Francuzi. Obszar ten był uznawany za idealne miejsce do penetracji wnętrza Afryki. W latach 1651-1661 część terenów obecnej Gambii była kolonią Księstwa Kurlandii (ówczesnego lenna I Rzeczypospolitej) - ziemie u ujścia rzeki Gambii (m. in. Wyspę James) kupił bowiem kurlandzki książę Jakub Kettler (zob. kurlandzka kolonizacja w Gambii). Ostatecznie z rywalizacji o kontrolę nad Gambią zwycięsko wyszła Anglia, która zaczęła organizować handel w tym obszarze. Mimo to Francja nie ustępowała i dopiero traktat z 1783 zapewnił Wielkiej Brytanii pełną kontrolę nad rzeką Gambią. Francuzi otrzymali jedynie niewielką enklawę Albreda, którą ostatecznie również przekazali Brytyjczykom w 1857. Gambia była przez wieki ośrodkiem handlu niewolnikami, których wywieziono stąd prawdopodobnie 3 miliony. W 1807 Imperium Brytyjskie zakazało tego procederu. By uniemożliwić jego kontynuowanie powstała w 1816 osada wojskowa Bathurst (obecnie Bandżul), która kontrolowała ten obszar. W tym czasie Gambią zarządzał gubernator generalny Sierra Leone. Dopiero w 1888 Gambia otrzymała status odrębnej kolonii brytyjskiej. Po II wojnie światowej zapoczątkowano przemiany polityczne, które doprowadziły do uzyskania niepodległości przez Gambię 18 lutego 1965. Początkowo Gambia była monarchią konstytucyjną w ramach Wspólnoty Narodów. Jednak kilka lat później, 24 kwietnia 1970 przywódca największej partii kraju Dawda Kairaba Jawara proklamował powstanie republiki. Od tego czasu aż do wojskowego zamachu stanu Jawara był prezydentem Gambii. Już w 1981 doszło do pierwszego nieudanej próby przewrotu w kraju. Prezydent Gambii zdecydował się na zbliżenie ze swoim jedynym sąsiadem Senegalem. W listopadzie 1982 podpisano traktat o konfederacji powołując do życia Senegambię. Konfederacja Senegalu i Gambii miała powołać wspólne siły zbrojne, a także zjednoczyć gospodarkę i wprowadzić wspólną walutę. Jednak w 1989 Gambia wycofała się z konfederacji. W lipcu 1994 Tymczasowa Rada Rządząca Sił Zbrojnych (Armed Forces Provisional Ruling Council, AFPRC) przejęła władzę w kraju, obalając rządzącego od 24 lat prezydenta Jawarę a głową państwa został porucznik Yahya Jammeh - sekretarz Rady. Rada ogłosiła plan demokratycznych przemian w kraju. W 1996 powołana została Tymczasowa Niezależna Komisja Wyborcza (Provisional Independent Electoral Commission, PIEC; później Niezależna Komisja Wyborcza; Independent Electoral Commission, IEC), która miała czuwać nad rejestracją wyborców i przebiegiem wyborów. W 2002 Gambia zakończyła pełny cykl wyborów prezydenckich, parlamentarnych i samorządowych, które zostały uznane przez zagranicznych obserwatorów za wolne i uczciwe. W 2001 prezydent Jammeh został wybrany na drugą kadencję. W parlamencie większość posiada spadkobierca AFPRC - Sojusz na rzecz Patriotycznej Reorientacji i Odbudowy (Alliance for Patriotic Reorientation and Construction, APRC), głównie dlatego, że najważniejsza partia opozycyjna Zjednoczona Partia Demokratyczna (United Democratic Party, UDP) zbojkotowała ostatnie wybory parlamentarne.

Ustrój polityczny

Gambia jest wielopartyjną republiką z jednoizbowym parlamentem. Większość w parlamencie posiada Sojusz na rzecz Patriotycznej Reorientacji i Odbudowy, co zawdzięcza w duże mierze bojkotowi wyborów parlamentarnych w 2002 przez główną partię opozycyjną Zjednoczoną Partię Demokratyczną. Po zamachu stanu w 1994 aż do 2001 zakaz uczestniczenia w życiu politycznym kraju obejmował polityków z partii prezydenta Jawary Ludowej Partii Postępu (People's Progressive Party, PPP). Prezydentem kraju jest wybrany dwukrotnie w demokratycznych wyborach przywódca przewrotu wojskowego z 1994 Yahya Jammeh. Konstytucja z 1970, która ustanowiła republikański ustrój polityczny kraju, została zawieszona w 1994 po zamachu stanu. Powołana przez Radę komisja przygotowała nową konstytucję, która została przyjęta w referendum w sierpniu 1996. Wprowadziła ona silne rządy prezydenckie, jednoizbowy parlament i niezależne sądownictwo. Podkreśla ona również szczególny obowiązek ochrony praw człowieka w Gambii.

Podział administracyjny

Gambia podzielona jest na 5 dywizji oraz 1 miasto wydzielone
Dywizje: Lower River | Central River | North Bank | Upper River | Western
Miasto wydzielone: Greater Banjul Area

Społeczeństwo

Społeczeństwo Gambii jest zróżnicowane pod względem etnicznym, ale nie ma większych zatargów między nimi. Każde z nich zachowały swój język i tradycje. Najważniejszym ludem Gambii jest plemię Mandinka (40% ludności), a dalej Fulanie (19%), Wolofowie (15%), Diola (10%) i Soninke (8%). Zdecydowana większość, około 95%, Gambijczyków wyznaje islam. Pozostała część to chrześcijanie i animiści. Oficjalnie w Gambii obchodzi się zarówno święta muzułmańskie i chrześcijańskie. Blisko 2/3 Gambijczyków mieszka na wsi, ale coraz więcej młodych ludzi emigruje do stolicy kraju w poszukiwaniu pracy oraz wykształcenia.

Gospodarka

Gospodarka Gambii oparta jest w znacznej mierze na rolnictwie, w którym pracuje 3/4 ludności czynnej zawodowo. Udział rolnictwa w produkcie krajowym brutto wynosi 29%. Pośród upraw zdecydowanie dominują orzeszki ziemne, które stanowią ponad 50% eksportu kraju. Ponadto uprawia się tutaj proso, sorgo, kukurydzę, palmę oleistą, ryż i warzywa. Obecność muchy tse-tse ogranicza możliwość hodowli zwierząt. Za to coraz większego znaczenia nabiera rybołówstwo. Gambia nie posiada dużych zasobów surowców mineralnych, poza kaolinem i rudami cyny. W przemyśle dominuje zatem branża przetwórstwa rolnego. W transporcie główną rolę odgrywa transport wodny rzeką Gambią oraz transport drogowy. W Gambii nie istnieją linie kolejowe. Ostatnio wzrasta rola turystyki w rozwoju gospodarczym kraju.