Polska, Rzeczpospolita Polska - państwo położone w Europie Środkowej nad Morzem Bałtyckim. Graniczy z Niemcami (na zachodzie), Czechami, Słowacją (na południu), Ukrainą, Białorusią, Litwą (na wschodzie) i Rosją (obwodem kaliningradzkim, na północy), a poprzez granicę morską (granicę wyłącznej strefy ekonomicznej) również z Danią oraz Szwecją.Jest członkiem Unii Europejskiej, NATO, ONZ, OECD, Grupy Wyszehradzkiej, Trójkąta Weimarskiego i wielu innych organizacji międzynarodowych.
Stolica
Język urzędowy
Ustrój polityczny
Głowa państwa
Szef rządu
Powierzchnia km2
Powierzchnia na świecie
Liczba ludności
Ludność na świecie
Gęstość zaludnienia
Jednostka monetarna
Strefa czasowa
Hymn państwowy
Kod ISO 3166
Domena Internetowa
Kod samochodowy
Kod telefoniczny
Religia dominująca
PKB
PKB na osobę
Pochodzenie nazwy kraju
Nie wiadomo na pewno jakie jest pochodzenie nazwy Polska. Według najbardziej rozpowszechnionej teorii nazwa ta, wywodzi się od plemienia Polan, zamieszkującego tereny obecnej Wielkopolski. Słowo Polanie, według jednej z teorii wywodzi się od słowa plemię - współplemiennik, człowiek związany więzami krwi, mający te same wierzenia. Inna teoria wywodzi słowo polanie od słowa pole, gdyż przypuszcza się że głównym zajęciem plemienia Polan była uprawa roli, w odróżnieniu od innych plemion np. Wiślan czy Mazowszan, zamieszkujących tereny lesiste.
W przeszłości używano łacińskich określeń terra Poloniae - ziemia Polska lub Regnum Poloniae. Nazwa Polska zaczęła być używana w odniesieniu do całego państwa w XI wieku. Ziemie Polan od XIV wieku nazywano Staropolską, a później Wielkopolską. A dla kontrastu ziemie południowe Małopolską.
Inne nazwy Polski (Lechia, język perski Lachistan, litewskie Lenkija) i Polaków (tureckie Lehce, ruskie Lach, węgierskie Lengyel) wywodzi się od nazwy plemienia Lędzian, które, jak się przypuszcza, zamieszkiwało w obecnej południowo-wschodniej części Polski.
Słowo rzeczpospolita oznacza republikę.
Partie polityczne PiS, PO, LPR, Samoobrona, SLD, PD, PSL, UP, SDPL, UPR, PPN, Zieloni 2004
Polska scena polityczna w latach dziewięćdziesiątych była bardzo zmienna. Większość partii z tamtego okresu nie przetrwała, podzieliła się na różne frakcje, zmieniła nazwy. Większość z nich jest społecznie konserwatywna, gospodarczo - socjalliberalna, socjaldemokratyczna.
Od 1 stycznia 1999 roku obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na województwa, powiaty i gminy.
Liczba ludności Polski w latach 1961-2003 (w tys.)
W okresie kształtowania się państwowości Polska obejmowała swym zasięgiem ziemie o powierzchni ponad ćwierć miliona km2 z przeszło milionem mieszkańców. Za czasów Kazimierza Wielkiego obszar państwa (około 270 tys. km?) zamieszkiwało ponad 2,5 miliona osób. Dopiero unia z Litwą przyniosła radykalny przyrost demograficzny i terytorialny. Za czasów Batorego obszar państwa zbliżył się do 1 miliona km?, zaś ludność w końcu XVI wieku prawdopodobnie osiągnęła 9 milionów. W chwili utraty niepodległości wielonarodowościowe państwo liczyło co najmniej 13-14 milionów mieszkańców, przy czym przez cały okres wspólnej państwowości z Litwą znaczną część ludności stanowiły osoby posługujące się innym językiem niż polski (w końcu XVIII wieku było ich ok. 60%). Po odzyskaniu niepodległości w granicach Polski znalazło się kilka milionów osób o innej niż polska narodowości, tak więc Polska przed II wojną światową była krajem wielonarodowościowym, gdzie mniejszości stanowiły powyżej 1/3 ludności. W okresie między 1921 rokiem a wybuchem II wojny światowej liczba ludności wzrosła z 27,2 mln do 35,2 mln. Jednak zmiany granic Polski po wojnie oraz przesiedlenia sprawiły, że obecnie Polska jest krajem nieomalże jednolitym etnicznie. Wszystkie mniejszości narodowe łącznie nie przekraczają 3% ludności. Polacy należą do ludów słowiańskich. Posługują się językiem polskim, należącym do rodziny języków słowiańskich. Dla części Polaków językiem ojczystym jest blisko z nim spokrewniony język kaszubski. Język polski jest językiem urzędowym kraju, jakkolwiek prawo gwarantuje mniejszościom narodowym używanie ich własnych języków, zwłaszcza na obszarach, gdzie występują ich większe skupiska. Według Narodowego Spisu Powszechnego (2002) 97,8% mieszkańców Polski używa w domu języka polskiego. Najbardziej popularne języki mniejszości to: niemiecki, ukraiński, białoruski, cygański, rosyjski, litewski i łemkowski.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), 2003: Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia dla całej populacji: Polska zajmuje 28 miejsce w Europie (na 52, łącznie z azjatyckimi państwami b. ZSRR). W całej populacji: 75 lat, w tym: mężczyźni 71 lat, kobiety 79 lat. WHO1 Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Polska jest również na 28 miejscu w Europie. WHO2 Śmiertelność chłopców poniżej 5 roku życia: 25 miejsce w Europie (9 na 1000; dziewczynki 7 na 1000). WHO3 Śmiertelność dorosłych mężczyzn (15-59 lat): 20 miejsce w Europie (202 na 1000; kobiety 81 na 1000). WHO4 Oczekiwane dalsze trwanie życia w zdrowiu osób w wieku 60 lat (2002): 28 miejsce w Europie. Mężczyźni: 17,3 lat, kobiety: 22,17 lat. WHO5
w sumie miast: 887
Ponad 34,3 miliona Polaków jest ochrzczonych w obrządku rzymskokatolickim, co stanowi prawie 89,9% populacji. W sumie, do Kościoła katolickiego (rzymskokatolickiego, greckokatolickiego, ormiańskiego i neounickiego), należy ponad 34,4 miliona Polaków (90,1% populacji).
Kościoły prawosławne liczą ponad 600 tys. duchownych i wiernych (1,6% populacji), protestanckie i tradycji protestanckiej - ponad 149 tys. (0,4%), starokatolickie - prawie 48 tys. (0,1%), a inne w sumie około 136,5 tys. (0,35%), z czego najliczniejszy jest Związek Wyznania Świadków Jehowy (ponad 128 tys. wiernych).
Polaków bez wyznania jest ponad 2,8 miliona (7,45%).
Rozpatrując powyższe statystyki pamiętać jednak należy, iż za członków poszczególnych Kościołów i związków religijnych przyjmuje się zazwyczaj osoby które w stosunek członkostwa weszły (np. poddane obrzędowi chrztu), nawet jeżeli w okresie późniejszym z niego wystąpiły. Wiarygodne dane statystyczne mogą więc zostać sporządzone wyłącznie na podstawie tego rodzaju deklaracji przystąpienia do danego Kościoła. Sprawia to na przykład, że podana tu liczba Polaków bez wyznania jest z pewnością zaniżona, a wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego - zawyżona.
Dane GUS:
[LINK]
Trzy z wyznań mają swoje źródła w Polsce, tzn. powstały w kraju lub w środowiskach polskich za granicą - są to mariawityzm, Kościół polskokatolicki oraz Kościół greckokatolicki.
Mozaika zdjęć satelitarnych obszaru Polski wykonanych przez satelitę Landsat7. Granice współczesnej Polski ukształtowały się w roku 1945, po zakończeniu działań wojennych. W stosunku do 1939 roku granice państwa zostały przesunięte na zachód, kosztem obszarów położonych na wschodzie. Po 1945 roku dokonano kilku korekt terytorialnych, m.in:
15 lutego 1951 - z Ukraińską SRR 480 km?. Za miasta: Bełz, Krystonopol i Sokal ze złożami węgla, Polska otrzymała Ustrzyki Dolne i Lutowiska (treść umowy podano w Dz. U. 52.11.63) (Tekst umowy o zmianie granic z 1951) 1 stycznia 1959 - z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Za osadę Tkacze koło Szklarskiej Poręby, stację i linię kolejową, Polska otrzymała fragment obszaru leśnego.
Długość granic Polski wynosi 3511 km, w tym 440 km przypada na granicę morską (linia wybrzeża Morza Bałtyckiego, która nie jest linią granicy państwa, wynosi 788 km). Graniczy z następującymi państwami:
od zachodu z Niemcami (467 km),
od południa z Czechami (796 km) i Słowacją (541 km),
od wschodu z Ukrainą (535 km) i Białorusią (418 km),
od północy z Litwą (104 km) i Rosją (obwód kaliningradzki) (210 km).
Źródło: [1] Mały Rocznik Statystyczny GUS
Polska zajmuje 9. miejsce w Europie pod względem powierzchni oraz 8. pod względem liczby ludności.
W wymiarze północ-południe Polska rozciąga się na długości 649 km, to jest 5° i 50'. Powoduje to różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Polski. Latem na północy dzień jest dłuższy o ponad godzinę niż na południu, zimą - odwrotnie. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość Polski wynosi 689 km, co w mierze kątowej daje 10° 01'. Całkowita rozciągłość Polski (z zachodu na wschód i z południa na północ) wynosi 15°51'.
Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego, jest to czas słoneczny południka 15°.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski:
49°00' szer. geogr. N - szczyt Opołonek,
54°50' szer. geogr. N - przylądek Rozewie,
14°07' dług. geogr. E - łuk Odry koło Osinowa Dolnego,
24°08' dług. geogr. E - kolano Bugu koło Zosina.
Geometryczny środek Polski znajduje się we wsi Piątek koło Łęczycy. Najstarszy (1775) obliczony geometryczny środek Europy znajduje się w Suchowoli koło Sokółki, w województwie podlaskim. Natomiast inne podawane niekiedy lokalizacje tego punktu na terenie Polski (np. "koło Torunia", "w pobliżu Warszawy", "na wschód od Łodzi") nie mają żadnej podstawy naukowej. Przez Polskę przebiega również granica pomiędzy kontynentalnym blokiem Europy Wschodniej, a rozczłonkowaną przez morza wewnętrzne Europą Zachodnią.
Na obszarze Polski stykają się 3 wielkie jednostki tektoniczne: platforma prekambryjska wschodniej Europy (wschodnia i północno-wschodnia Polska), a więc Niż Wschodnioeuropejski.
platforma paleozoiczna środkowej i zachodniej Europy (Pozaalpejska Europa Środkowa). Spod pokrywy osadowej tej platformy wyłaniają się części górotworów kaledońskich i hercyńskich (Sudety Zachodnie i Wschodnie, Góry Świętokrzyskie). alpidy (Karpaty z Podkarpaciem).
Przeważającą część obszaru Polski zajmują tereny nizinne wschodniej części Niżu Środkowoeuropejskiego, a średnie wzniesienie wynosi 173 m n.p.m. Krainy geograficzne ułożone są równoleżnikowo (pasowo) przechodząc od terenów nizinnych na północy i w Polsce centralnej do terenów wyżynnych i górskich na południu. Najwyższym punktem kraju są Rysy - szczyt w Tatrach (2499,1 m n.p.m.), najniżej położonym punktem jest depresja Raczki Elbląskie na Żuławach Wiślanych (?1,8 m n.p.m.)
Grody Czerwieńskie (większość Grodów Czerwieńskich leży na terytorium Ukrainy)
Kaszuby
Kociewie
Krajna
Kujawy
Łużyce (większość Łużyc leży na terytorium Niemiec)
Małopolska
Mazowsze
Podhale
Podlasie
Pomorze
- Zachodnie
- Gdańskie
Suwalszczyzna - dawna Jaćwież, litewska południowa Auksztota
Śląsk
Dolny Śląsk
Górny Śląsk
Śląsk Cieszyński
Śląsk Opolski
Warmia i Mazury
Wielkopolska
Zagłębie Dąbrowskie
Ziemia chełmińska
Ziemia lubuska
Ziemia sanocka
Ziemia sieradzka
Ziemia wieluńska
Pałuki
Żuławy
Żywiecczyzna
Jednostka monetarna: 1 złoty = 100 groszy.
Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2005 (Human Development Index, HDI) - wskaźnik stosowany przez Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych: Polska zajęła 36 miejsce na 177 w grupie krajów wysoko rozwiniętych. Lokaty naszych sąsiadów: Niemcy 20., Czechy 31., Słowacja 42., Ukraina 78., Białoruś 67., Litwa 39., Rosja - 62. miejsce. Wskaźnik Jakości Życia 2004 (Quality of Life Index, The Economist): 48 miejsce na 111, za Panamą i Urugwajem, tuż przed Chorwacją i Turcją. Ranking, s. 4. Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2005 (Index of Economic Freedom, Heritage Foundation i "The Wall Street Journal"): podobnie jak większość "starej" UE, Polska została zakwalifikowana do grupy państw o "w zasadzie wolnej gospodarce" i zajęła 41 miejsce, za Japonią (39.), przed Francją (44.) i Koreą Pd. (45.) Ranking od s. 9, mapa wolności gospodarczej na świecie.
Wskaźnik Konkurencyjności Gospodarki
51 miejsce w rankingu 117 państw. Światowe Forum Ekonomiczne: Globalny Ranking Konkurencyjności 2005-2006. Wzrost o 9 pozycji w stosunku do 2004. 57 miejsce w rankingu 60 gospodarek (państw i regionów). IMD International: Światowy Rocznik Konkurencyjności 2005.
Wskaźnik Percepcji Korupcji 2004 (Corruption Perceptions Index 2004, Transparency International): 67 miejsce na 146. razem z Peru, Chorwacją i Sri Lanką. Ranking Wskaźnik Zaufania Inwestorów Zagranicznych 2004 (Foreign Direct Investment Confidence Index wg firmy konsultingowej A.T. Kearney): 12 miejsce. Ranking, s. 5. Wskaźnik Globalizacji, obrazujący stopień integracji państw i społeczeństw ze światem (Globalization Index 2005, A.T. Kearney i Foreign Policy Magazine): 31 miejsce na 62. Ranking, s. 4
Światowy Wskaźnik Rozwoju Handlu Detalicznego, określający perspektywy rozwoju handlu (Global Retail Development Index, A.T. Kearney), Polska zajmuje 27. miejsce na świecie, za Meksykiem, tuż przed Indonezją: (Ranking s. 2)
Pod względem wielkości PKB Polska jest:
według jednych źródeł (2004) 24. gospodarką świata: World Factbook według innych źródeł (prognoza na 2005) 23. gospodarką świata: ang. Wikipedia za MFW,
PKB na 1 mieszkańca (przy zachowaniu parytetu siły nabywczej) wynosi:
wg jednych źródeł (2004) 12.000 USD (57 miejsce na świecie wśród niepodległych państw). World Factbook wg innych źródeł (prognoza na 2005): 13.275 USD (51 miejsce na świecie wśród niepodległych państw) ang. Wikipedia za MFW
Wzrost PKB (2004): 5,3%; (2005): 3,3% (prognoza). GUS W strukturze PKB (2003) udział rolnictwa wynosi 3%, przemysłu 31%, usług 66% World Factbook
Inflacja w 2004 wyniosła 3,5%, w 2005 1.8% (prognoza). GUS Bezrobocie (październik 2005): 17,3 %, ok. 2,5 mln osób. GUS). Ludność poniżej ustawowej granicy ubóstwa (2004): 19,2% GUS. Handel zagraniczny (2004)
Eksport: 73,78 mld USD. Eksportuje się głównie: maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 38,4%, towary przemysłowe (surowcowe) 23,7%, różne wyroby przemysłowe 15,2%, żywność i zwierzęta żywe, w tym miody (II największy światowy producent miodu oraz I producent pyłku pszczelego) 7,6%, (do: Niemiec 30,1%, Włoch 6,1%, Francji 6,0%, Wielkiej Brytanii 5,4%, Czech 4,3%, Holandii 4,3%, Rosji 3,8%). Import: 88,16 mld USD. Importuje się maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 38,7%, towary przemysłowe (surowcowe) 21%, chemikalia 14%, paliwa mineralne, smary i materiały pochodne 9,1%, różne wyroby przemysłowe 8,3% (2004), z: Niemiec 24,4%, Włoch 7,9%, Rosji 7,2%, Francji 6,7%, Chin 4,6%, Czech 3,6%, Holandii 3,5%.
Największą znaną firmą jest grupa PKP S.A. w skład której wchodzi wiele spółek m. in.:
PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. - odpowiedzialne za infrastrukturę,
PKP Przewozy Regionalne Sp.z.o.o.- obsługujące pasażerski ruch regionalny i międzyregionalny (być może od grudnia 2006 r. wyłącznie połączenia regionalne),
PKP Cargo S.A. - przewóz towarów,
PKP Intercity Sp.z.o.o. - połączenia "kwalifikowane" EC, IC, Ex a także pociągi z niższą taryfą (TLK). Od grudnia 2006 spółka być może przejmie obsługę połączeń międzyregionalnych od PKP PR.
W niektórych województwach powstają spółki zajmujące się ruchem regionalnym tworzone wspólnie przez PKP oraz samorządy - na przykład koleje Mazowieckie w Województwie Mazowieckim.
Istnieje także wielu przewoźników nie powiązanych z PKP, obsługujących głównie transport towarowy. Między innymi: PCC RAIL SZCZAKOWA S.A., PTKiGK S.A. Rybnik, CTL. Kilku przewoźników posiada także licencje na przewozy osób, jednak z firm spoza PKP S.A. takie usługi są świadczone tylko przez operatorów działajacych na liniach wąskotorowych. Najważnieszym znanym operatorem jest tutaj Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza.
Pełną listę licencjonowanych przewoźników kolejowych można znaleźć na stronie www.utk.gov.pl
całkowita długość lini kolejowych: 23 852 km (2004) Zdecydowana większość infrastruktury kolejowej znajduje się pod zarządem PLK S.A. Za dostęp do niej pobierane są od poszczególnych przewoźników opłaty.
Najważniejsze linie kolejowe to m.in. : E30 : granica z Niemcami- Wrocław - Katowice-Kraków - granica z Ukrainą; E20 : granica z Niemcami- Poznań- Warszawa - granica z Białorusią; E65 : granica z Czechami - Katowice - Warszawa - Gdynia;
Dozwolone prędkości na polskich drogach Polska nie dysponuje drogami dobrej jakości. Rozmieszczenie sieci drogowej jest nierównomierne. całkowita długość dróg: 364 697 km (2001)
w tym drogi o twardej nawierzchni: 249 088 km
drogi o nawierzchni nie utwardzanej: 115 609 km
z Jakuszyc na granicy polsko-czeskiej przez Zieloną Górę, Gorzów Wielkopolski i Szczecin na przeprawę promową ze Świnoujścia do Ystad w Szwecji (E65 - DK3/S3) z granicy polsko-niemieckiej w Świecku przez Poznań i Warszawę do granicy z Białorusią w Terespolu i dalej do Mińska i Moskwy (E30 - DK2/A2) z granicy polsko-niemieckiej w Zgorzelcu przez Wrocław, Opole, Katowice, Kraków, Tarnów i Rzeszów do granicy ukraińskiej w Medyce i dalej do Kijowa (E40 - DK4/A4). Dużą rolę odgrywać mogą też w przyszłości:
trasa E75 z granicy polsko-czeskiej w Cieszynie przez Katowice i Łódź na przeprawę promową z Gdańska do Helsinek, czyli planowana autostrada A1 oraz E67 (DK8/S8) przebiegająca przez całą Polskę - od granicy z Litwą w Budzisku do granicy czeskiej w Kudowie-Zdroju. Ta 790-kilometrowa (polski odcinek) trasa ma się stać częścią tzw. arterii "Via Baltica" łączącej Finlandię, Estonię, Łotwę i Litwę z Europą Południową i Zachodnią.
Drogi odgrywają duże znaczenie, ponieważ ponad 85% ładunków jest przewożonych ciężarówkami. Oprócz tego przez Polskę porusza się wiele jadących po towary do Europy Zachodniej ciężarówek z krajów wschodniej części kontynentu - Estonii, Białorusi, Litwy, Łotwy, Rosji, Ukrainy i innych państw.
Boeing 737-500
Polskie linie lotnicze to: PLL LOT, Centralwings, Fischer Air, Direct Fly i White Eagle Aviation. Na polskich lotniskach lądują również samoloty linii zagranicznych, m.in.: Lufthansa, WizzAir, Germanwings, British Airways, Sky Europe, AirFrance i wiele innych. Główne lotniska znajdują się w: Warszawie (Okęcie), Krakowie (Balice), Katowicach (Pyrzowice), Gdańsku (Rębiechowo), Poznaniu (Ławica), Wrocławiu (Strachowice), Łodzi (Lublinek), Rzeszowie (Jasionka), Szczecinie (Goleniów), Bydgoszczy (Szwederowo). Sieć połączeń lotniczych w Polsce nie jest rozbudowana; większość połączeń odbywa się z pośrednictwem portu Okęcie. Polskie linie lotnicze posiadają samoloty: ATR (42 i 72), Cessna, Boeing (737, 757, 767, PLL LOT złożył zamówienie na 787 Dreamliner) oraz Airbus.