JEMEN
JEMEN
Jemen (Al-Jaman, Republika Jemeńska, Al-Dżumhurijja al-Jamanijja, ?????????? ???????) - azjatyckie państwo położone na Półwyspie Arabskim nad Morzem Arabskim, Zatoką Adeńską i Morzem Czerwonym , pomiędzy Omanem i Arabią Saudyjską. Stolica: Sana. Największe miasta: Aden, Taizz, Al-Hudajda, Al-Mukalla.
Dane podstawowe
Sana
Sana to stolica kraju Jemen.Stolica
arabski
Oficjalny język urzędowy dla kraju Jemen to język arabski.Język urzędowy
republika
Ustrój polityczny dla kraju Jemen to republika.Ustrój polityczny
prezydent Ali Abdullah Saleh
Głowa państwa dla kraju Jemen to prezydent Ali Abdullah Saleh.Głowa państwa
premier Ali Mohammed Mujur
Szefem rządu dla kraju Jemen jest premier Ali Mohammed Mujur.Szef rządu
527968
Powierzchnia dla kraju Jemen to 527968 km2.Powierzchnia km2
49 miejsce
Miejsce pod względem wielkości powierzchni państwa na świecie dla kraju Jemen to 49 miejsce.Powierzchnia na świecie
23,495,361
Liczba ludności dla kraju Jemen to 23,495,361 mieszkańców.Liczba ludności
48 miejsce
Miejsce pod względem ilości ludności dla kraju Jemen to 48 miejsce na świecie.Ludność na świecie
37,9
Gęstość zaludnienia dla kraju Jemen to 37,9 osób/km2.Gęstość zaludnienia
rial jemeński (YER)
Oficjalna jednostka monetarna dla kraju Jemen to rial jemeński (YER).Jednostka monetarna
UTC +3
Ustalona strefa czasowa dla kraju Jemen to UTC +3.Strefa czasowa
Zjednoczona Republika
Tytuł hymnu państwowego dla kraju Jemen to Zjednoczona Republika.Hymn państwowy
YE
Kod ISO 3166 dla kraju Jemen to YE.Kod ISO 3166
.ye
Domena internetowa dla kraju Jemen to .ye.Domena Internetowa
Y
Kod tablic samochodowych, rejestracyjnych aut dla kraju Jemen to Y.Kod samochodowy
967
Kod telefoniczny dla kraju Jemen to 967.Kod telefoniczny
Dominująca religia dla kraju Jemen to .
Religia dominująca
Produkt Krajowy Brutto dla kraju Jemen to .
PKB
Produkt Krajowy Brutto na osobę dla kraju Jemen to .
PKB na osobę
Ustrój polityczny
Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1990 r. z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001 r.). Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat - druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001 r.). Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera.
Podział administracyjny
Jemen jest podzielony na 19 prowincji (muhafazah): 1. Abjan, 2. 'Adan, 3. Ad Dali', 4. Al Bajda', 5. Al Hudajda, 6. Al Dżauf (muhafazah), 7. Al Mahrah, 8. Al Mahwit, 9. 'Amran, 10. Dhamar, 11. Hadramaut, 12. Hadżdża, 13. Ibb, 14. Lahidż, 15. Ma'rib, 16. Sa'dah, 17. San'a, 18. Szabwa, 19. Taizz.
Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest jako dodatkowa prowincja.
Geografia
Jemen leży na południowej krawędzi Płaskowyżu Arabskiego. W rzeźbie kraju dominują góry i wyżyny. W jego zachodniej części, równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem Jemenu Nabi Szuajb (3760 m n.p.m.) Od morza oddziela je nizina Tihama. Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem Adaran (2513 m n.p.m.). We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych. Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali. Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich. Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju (pustynia Ar-Rub al-Chali) pozbawione są opadów przez 5-10 lat. Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach. Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach. Z powodu niesprzyjających warunków klimatycznych w Jemenie występują wyłącznie rzeki okresowe. Dominują ubogie gleby pustynne, jedynie w dolinach rzek okresowych zdarzają się żyźniejsze gleby aluwialne, a na obszarach wyżynnych czerwone buroziemy. Na nizinach dominuje pustynna i półpustynna roślinność krzewiasta z gajami daktylowymi w miejscach o większej wilgotności. W środkowej części kraju spotkać można rzadkie sawanny i kolczaste zarośla. W górach występują lasy akacjowe w najwyższych partiach zastąpione przez karłowate oliwki i drzewiaste jałowce. Wśród zwierząt żyjących na terytorium Jemenu występuje wiele gatunków pochodzących z terenu Afryki m.in.: pawian płaszczowy, koziorożec nubijski, gazele, oryks arabski. Żyją tam również: hiena pręgowana, karakal, szakal złocisty, waran szary i żmija rogata.
(2004)
Terytorium 527 970 km2 (wg CIA - The World Factbook), 536 869 km? (dane oficjalne)
w skład terytorium państwa wchodzą: wyspy Perim, Sokotra, Kamaran, dawna Jemeńska Republika Arabska (Jemen Północny) i dawna Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu (Jemen Południowy)
Granice lądowe 1 746 km w tym z państwami: Oman - 288 km Arabia Saudyjska - 1 458 km
Linia brzegowa 1 906 km
Granice morskie morze terytorialne: 12 mil morskich
wyłączna strefa ekonomiczna: 200 mil morskich
szelf kontynentalny: 200 mil morskich albo do skraju płyty kontynentalnej
Skrajne wysokości najniższy punkt: Morze Arabskie 0 m n.p.m. najwyższe wzniesienie: Nabi Szuajb 3760 m n.p.m.
Zasoby naturalne ropa naftowa, ryby, sól kamienna, marmur, niewielkie złoża węgla kamiennego, złoto, nikiel, miedź, żyzna gleba na zachodzie kraju
Grunty nawadniane 4 900 km? (1998)
Zagrożenia naturalne letnie burze piaskowe, bardzo ograniczone zasoby słodkiej wody, niewystarczające zaopatrzenie w wodę do nawadniania, erozja gleby, pustynnienie
Inne informacje
strategiczne położenie nad cieśniną Bab al-Mandab łączącą Morze Czerwone i Zatokę Adeńską, jednym z najbardziej zatłoczonych szlaków żeglugowych
Historia
Na terenie dzisiejszego Jemenu istniały w starożytności państwa minejskie (XII-VII wiek p.n.e. oraz Królestwo Saby (X/IX-II wiek p.n.e.). W II wieku p.n.e. północnym Jemenem zaczęli władać Himjaryci a w 525 roku n.e. zdobyli te terytoria Abisyńczycy. W roku 575 n.e. tereny te zostały przyłączone do Persji. Południowy Jemen został opanowany w I wieku p.n.e. przez Rzymian, a w IV wieku n.e. wszedł w skład imperium perskiego. W VII wieku całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów. Od XVI wieku Jemen wchodził w skład imperium osmańskiego. Północny Jemen uzyskał niepodległość od Turcji w roku 1918 (od 1962 r. ? Jemeńska Republika Arabska). Jemen Południowy w XIX wieku stał się brytyjskim protektoratem z głównym ośrodkiem w Adenie. Ta część Jemenu uzyskała niepodległość dopiero w roku 1967 przyjmując od 1970 r. nazwę Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu. Jemen Południowy znalazł się w strefie wpływów ZSRR. Pod koniec 1972 r. wybuchła wojna pomiędzy obydwoma państwami. Do zjednoczenia Jemenu doszło dopiero w roku 1990. Pierwsze demokratyczne wybory miały miejsce w roku 1993. Rok później doszło do próby secesji dawnego Jemenu Południowego i wybuchu wojny domowej, która zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych w lipcu 1994 r. W wyborach prezydenckich 20 września 2006, dotychczasowy prezydent Ali Abdullah Saleh został wybrany z poparciem 77,2% na kolejną siedmioletnią kadencję.
Gospodarka
Jemen jest jednym z najsłabiej rozwiniętych państw arabskich. Produkt krajowy brutto w roku 2003 wynosił 15,09 mld USD, co dawało 800 USD w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost gospodarczy wynosił 2,8%. Wskaźnik inflacji od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10% (10,8% w 2003 r.). Maleje wskaźnik zadłużenia kraju, który w roku 1997 sięgał 67,3% wartości PKB. Dane za rok 2003 mówią o 39,5% zadłużeniu. Wysoka jest stopa bezrobocia wynosząca 35% (2003). Większość zatrudnionych pracuje w rolnictwie i pasterstwie. Produkcja rolnicza to: zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, kawa, bawełna, zwierzęta hodowlane (owce, wielbłądy, kozy, bydło, drób). Istotne znaczenie ma również rybołówstwo. Największe znaczenie w przemyśle ma produkcja oraz przetwarzanie ropy naftowej. Mniejsze zaś wytwarzanie wyrobów bawełnianych, ze skóry oraz materiałów budowlanych. Największym ośrodkiem przemysłowym jest Aden. W roku 2003 Jemen zanotował nadwyżkę w handlu zagranicznym. Eksportuje się głównie ropę naftową, poza tym kawę oraz suszone i solone ryby. Importuje: żywność, maszyny i urządzenia oraz produkty chemiczne. Według danych z 2003 r. największy udział w eksporcie Jemenu mają: Chiny - 28,5%, Tajlandia - 18,3%, Indie - 14%, Korea Południowa - 10,5%, Malezja - 5,1%. Najwięcej importuje się z: Zjednoczonych Emiratów Arabskich - 13,5%, Arabii Saudyjskiej - 10,8%, Chin - 9.4%, USA - 5.2%, Kuwejtu - 4,7%, Francji - 4,3%.
Ludność
Jemen zamieszkują prawie wyłącznie Arabowie. Spotkać można tam również nielicznych mieszkańców pochodzenia afrykańskiego, europejskiego lub hinduskiego. Religią dominującą jest islam (ok. 99% populacji, w tym 50% sunnici, 48% zajdyci, pozostali to imamici i kilka wyznań isma'ilickich). Około 1/3 ludności zamieszkuje w miastach. (2005)
Liczba ludności 20 727 063 Ludność według wieku 0 - 14 lat 46,5%? 15 - 64 lat 50,8%? ponad 64 lata 2,7% Wiek (mediana) w całej populacji 16,5 lat mężczyzn 16,5 lat kobiet 16,5 lat Przyrost naturalny 3,45 % Współczynnik urodzeń 43,07 urodzin/1000 mieszkańców Współczynnik zgonów 8,53 zgonów/1000 mieszkańców Współczynnik migracji 0 migrantów/1000 mieszkańców Ludność według płci przy narodzeniu 1,05 mężczyzn/kobiet poniżej 15 lat 1,04 mężczyzn/kobiet 15 - 64 lat 1,04 mężczyzn/kobiet 65 lat i więcej 0,97 mężczyzn/kobiet Umieralność noworodków W całej populacji 61,5 śmiertelnych/1000 żywych płci męskiej 66,26 śmiertelnych/1000 żywych płci żeńskiej 56,49 śmiertelnych/1000 żywych Oczekiwana długość życia w całej populacji 61,75 lat mężczyzn 59,89 lat kobiet 63,71 lat Rozrodczość 6,67 urodzeń/kobietę
Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1990 r. z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001 r.). Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat - druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001 r.). Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera.
Podział administracyjny
Jemen jest podzielony na 19 prowincji (muhafazah): 1. Abjan, 2. 'Adan, 3. Ad Dali', 4. Al Bajda', 5. Al Hudajda, 6. Al Dżauf (muhafazah), 7. Al Mahrah, 8. Al Mahwit, 9. 'Amran, 10. Dhamar, 11. Hadramaut, 12. Hadżdża, 13. Ibb, 14. Lahidż, 15. Ma'rib, 16. Sa'dah, 17. San'a, 18. Szabwa, 19. Taizz.
Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest jako dodatkowa prowincja.
Geografia
Jemen leży na południowej krawędzi Płaskowyżu Arabskiego. W rzeźbie kraju dominują góry i wyżyny. W jego zachodniej części, równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem Jemenu Nabi Szuajb (3760 m n.p.m.) Od morza oddziela je nizina Tihama. Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem Adaran (2513 m n.p.m.). We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych. Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali. Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich. Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju (pustynia Ar-Rub al-Chali) pozbawione są opadów przez 5-10 lat. Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach. Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach. Z powodu niesprzyjających warunków klimatycznych w Jemenie występują wyłącznie rzeki okresowe. Dominują ubogie gleby pustynne, jedynie w dolinach rzek okresowych zdarzają się żyźniejsze gleby aluwialne, a na obszarach wyżynnych czerwone buroziemy. Na nizinach dominuje pustynna i półpustynna roślinność krzewiasta z gajami daktylowymi w miejscach o większej wilgotności. W środkowej części kraju spotkać można rzadkie sawanny i kolczaste zarośla. W górach występują lasy akacjowe w najwyższych partiach zastąpione przez karłowate oliwki i drzewiaste jałowce. Wśród zwierząt żyjących na terytorium Jemenu występuje wiele gatunków pochodzących z terenu Afryki m.in.: pawian płaszczowy, koziorożec nubijski, gazele, oryks arabski. Żyją tam również: hiena pręgowana, karakal, szakal złocisty, waran szary i żmija rogata.
(2004)
Terytorium 527 970 km2 (wg CIA - The World Factbook), 536 869 km? (dane oficjalne)
w skład terytorium państwa wchodzą: wyspy Perim, Sokotra, Kamaran, dawna Jemeńska Republika Arabska (Jemen Północny) i dawna Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu (Jemen Południowy)
Granice lądowe 1 746 km w tym z państwami: Oman - 288 km Arabia Saudyjska - 1 458 km
Linia brzegowa 1 906 km
Granice morskie morze terytorialne: 12 mil morskich
wyłączna strefa ekonomiczna: 200 mil morskich
szelf kontynentalny: 200 mil morskich albo do skraju płyty kontynentalnej
Skrajne wysokości najniższy punkt: Morze Arabskie 0 m n.p.m. najwyższe wzniesienie: Nabi Szuajb 3760 m n.p.m.
Zasoby naturalne ropa naftowa, ryby, sól kamienna, marmur, niewielkie złoża węgla kamiennego, złoto, nikiel, miedź, żyzna gleba na zachodzie kraju
Grunty nawadniane 4 900 km? (1998)
Zagrożenia naturalne letnie burze piaskowe, bardzo ograniczone zasoby słodkiej wody, niewystarczające zaopatrzenie w wodę do nawadniania, erozja gleby, pustynnienie
Inne informacje
strategiczne położenie nad cieśniną Bab al-Mandab łączącą Morze Czerwone i Zatokę Adeńską, jednym z najbardziej zatłoczonych szlaków żeglugowych
Historia
Na terenie dzisiejszego Jemenu istniały w starożytności państwa minejskie (XII-VII wiek p.n.e. oraz Królestwo Saby (X/IX-II wiek p.n.e.). W II wieku p.n.e. północnym Jemenem zaczęli władać Himjaryci a w 525 roku n.e. zdobyli te terytoria Abisyńczycy. W roku 575 n.e. tereny te zostały przyłączone do Persji. Południowy Jemen został opanowany w I wieku p.n.e. przez Rzymian, a w IV wieku n.e. wszedł w skład imperium perskiego. W VII wieku całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów. Od XVI wieku Jemen wchodził w skład imperium osmańskiego. Północny Jemen uzyskał niepodległość od Turcji w roku 1918 (od 1962 r. ? Jemeńska Republika Arabska). Jemen Południowy w XIX wieku stał się brytyjskim protektoratem z głównym ośrodkiem w Adenie. Ta część Jemenu uzyskała niepodległość dopiero w roku 1967 przyjmując od 1970 r. nazwę Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu. Jemen Południowy znalazł się w strefie wpływów ZSRR. Pod koniec 1972 r. wybuchła wojna pomiędzy obydwoma państwami. Do zjednoczenia Jemenu doszło dopiero w roku 1990. Pierwsze demokratyczne wybory miały miejsce w roku 1993. Rok później doszło do próby secesji dawnego Jemenu Południowego i wybuchu wojny domowej, która zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych w lipcu 1994 r. W wyborach prezydenckich 20 września 2006, dotychczasowy prezydent Ali Abdullah Saleh został wybrany z poparciem 77,2% na kolejną siedmioletnią kadencję.
Gospodarka
Jemen jest jednym z najsłabiej rozwiniętych państw arabskich. Produkt krajowy brutto w roku 2003 wynosił 15,09 mld USD, co dawało 800 USD w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost gospodarczy wynosił 2,8%. Wskaźnik inflacji od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10% (10,8% w 2003 r.). Maleje wskaźnik zadłużenia kraju, który w roku 1997 sięgał 67,3% wartości PKB. Dane za rok 2003 mówią o 39,5% zadłużeniu. Wysoka jest stopa bezrobocia wynosząca 35% (2003). Większość zatrudnionych pracuje w rolnictwie i pasterstwie. Produkcja rolnicza to: zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, kawa, bawełna, zwierzęta hodowlane (owce, wielbłądy, kozy, bydło, drób). Istotne znaczenie ma również rybołówstwo. Największe znaczenie w przemyśle ma produkcja oraz przetwarzanie ropy naftowej. Mniejsze zaś wytwarzanie wyrobów bawełnianych, ze skóry oraz materiałów budowlanych. Największym ośrodkiem przemysłowym jest Aden. W roku 2003 Jemen zanotował nadwyżkę w handlu zagranicznym. Eksportuje się głównie ropę naftową, poza tym kawę oraz suszone i solone ryby. Importuje: żywność, maszyny i urządzenia oraz produkty chemiczne. Według danych z 2003 r. największy udział w eksporcie Jemenu mają: Chiny - 28,5%, Tajlandia - 18,3%, Indie - 14%, Korea Południowa - 10,5%, Malezja - 5,1%. Najwięcej importuje się z: Zjednoczonych Emiratów Arabskich - 13,5%, Arabii Saudyjskiej - 10,8%, Chin - 9.4%, USA - 5.2%, Kuwejtu - 4,7%, Francji - 4,3%.
Ludność
Jemen zamieszkują prawie wyłącznie Arabowie. Spotkać można tam również nielicznych mieszkańców pochodzenia afrykańskiego, europejskiego lub hinduskiego. Religią dominującą jest islam (ok. 99% populacji, w tym 50% sunnici, 48% zajdyci, pozostali to imamici i kilka wyznań isma'ilickich). Około 1/3 ludności zamieszkuje w miastach. (2005)
Liczba ludności 20 727 063 Ludność według wieku 0 - 14 lat 46,5%? 15 - 64 lat 50,8%? ponad 64 lata 2,7% Wiek (mediana) w całej populacji 16,5 lat mężczyzn 16,5 lat kobiet 16,5 lat Przyrost naturalny 3,45 % Współczynnik urodzeń 43,07 urodzin/1000 mieszkańców Współczynnik zgonów 8,53 zgonów/1000 mieszkańców Współczynnik migracji 0 migrantów/1000 mieszkańców Ludność według płci przy narodzeniu 1,05 mężczyzn/kobiet poniżej 15 lat 1,04 mężczyzn/kobiet 15 - 64 lat 1,04 mężczyzn/kobiet 65 lat i więcej 0,97 mężczyzn/kobiet Umieralność noworodków W całej populacji 61,5 śmiertelnych/1000 żywych płci męskiej 66,26 śmiertelnych/1000 żywych płci żeńskiej 56,49 śmiertelnych/1000 żywych Oczekiwana długość życia w całej populacji 61,75 lat mężczyzn 59,89 lat kobiet 63,71 lat Rozrodczość 6,67 urodzeń/kobietę